Bahis ve Şans Oyunları Çerçevesinde Ceza Hukuku Sorumluluğu: Kumar Suçunun Unsurları ve Uygulama Sorunları

ÖZ

Bu çalışma, Türk Ceza Kanunu'nda düzenlenen kumar suçunu, bahis ve şans oyunları bağlamında kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Kumar oynamak ve oynatmak fiillerinin cezai yaptırımları, suçun maddi ve manevi unsurları, nitelikli hali ve çağdaş gelişmeler ışığında değerlendirilmektedir. Özellikle internet üzerinden oynanan kumar oyunları, yasal ve yasadışı bahis ayrımı, sportoto ve benzeri oyunların hukuki statüsü ele alınmaktadır.

Çalışmada, kumar suçuna ilişkin Yargıtay kararları incelenmekte ve uygulamada karşılaşılan sorunlar tartışılmaktadır. Kumar suçunun korunan hukuki yarar, failin kimliği, mağdur kavramı ve suça iştirak halleri detaylı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca, kumar suçunun diğer suçlarla (tefecilik, kara para aklama, örgütlü suçlar) ilişkisi de ele alınmaktadır.

GİRİŞ

Kumar, Türk hukuk sisteminde suç olarak kabul edilen ve toplumun ekonomik ve ahlaki değerlerini koruyan bir düzenlemeye tabidir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 228. maddesinde düzenlenen kumar suçu, hem kumar oynayan hem de kumar oynanması için yer ve imkan sağlayan kişilere yaptırım öngörmektedir.

Kumar kavramının net bir tanımının yapılması, suçun unsurlarının belirlenmesi açısından önemlidir. Kumar, genel olarak, kazancın tamamen ya da ağırlıklı olarak şansa bağlı olduğu, katılımcıların para veya mal karşılığı oynadığı oyunlar olarak tanımlanabilir. Ancak bu tanım, uygulamada bazı oyunların kumar sayılıp sayılmayacağı konusunda tartışmalara yol açmaktadır.

Bu çalışma, kumar suçunun unsurlarını, cezai yaptırımlarını ve uygulama sorunlarını sistematik bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. Ayrıca, teknolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan internet kumarı ve dijital bahis platformları gibi yeni sorun alanları da incelenmektedir.

KUMAR KAVRAMI VE UNSURLARI

Kumar Tanımı

Türk Ceza Kanunu'nda kumar kavramı tanımlanmamıştır. Doktrin ve Yargıtay kararları ışığında kumar, şu unsurları içeren bir eylem olarak tanımlanabilir:

• Şans unsuru: Kazancın tamamen veya ağırlıklı olarak şansa bağlı olması
• Maddi karşılık: Para veya ekonomik değeri olan bir şeyin karşılığında oynanması
• Kazanç beklentisi: Oyuna katılanların kazanç elde etme amacının bulunması
• Kayıp riski: Katılımcıların kaybetme olasılığının bulunması

Kumar ve Beceri Oyunları Ayrımı

Kumar ile beceri oyunları arasındaki ayrım, uygulamada önemli tartışmalara neden olmaktadır. Bir oyunun kumar sayılabilmesi için, kazancın ağırlıklı olarak şansa bağlı olması gerekmektedir. Eğer oyunda beceri unsuru ağır basıyorsa, bu oyun kumar kapsamında değerlendirilmez.

Örneğin, satranç, briç gibi oyunlar ağırlıklı olarak beceriye dayandığı için, para karşılığı oynanması halinde bile kumar suçu oluşmaz. Ancak rulet, slot makineleri gibi oyunlarda şans unsuru ağır bastığı için, bunlar kumar kapsamındadır.

Karışık Oyunlar

Bazı oyunlarda hem şans hem de beceri unsuru bulunmaktadır. Poker, okey gibi oyunlar bu kategoriye girmektedir. Yargıtay, bu tür oyunlarda hangisinin ağır bastığına göre karar vermektedir. Genel eğilim, para karşılığı oynanan ve kazancın ağırlıklı olarak şansa bağlı olduğu tüm oyunların kumar kapsamında değerlendirilmesidir.

DEVLET MÜDAHALESİNİN GEREKÇELERİ

Korunan Hukuki Yarar

Kumar suçunun hangi hukuki yararı koruduğu konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır:

Kamu Düzeni ve Kamu Ahlakı Görüşü

Bir görüşe göre, kumar suçu kamu düzenini ve kamu ahlakını korumaktadır. Kumar, toplumda ahlaki çözülmeye, aile yapısının bozulmasına ve sosyal sorunlara yol açtığı için yasaklanmıştır.

Ekonomik Düzen Görüşü

Diğer bir görüş, kumar suçunun ekonomik düzeni koruduğunu savunmaktadır. Kumar, üretken olmayan bir kazanç yolu olduğu için ekonomik düzene zarar vermektedir. Ayrıca, kumar kaynaklı para akışı kontrol edilemez hale gelerek mali sistemi bozabilmektedir.

Bireysel Menfaatler Görüşü

Bir başka görüş, kumar suçunun aslında bireylerin ekonomik menfaatlerini koruduğunu iddia etmektedır. Kumar, insanların ekonomik olarak zarar görmesine ve borçlanmasına yol açtığı için yasaklanmıştır.

Karşı Görüş: Paternalist Müdahale Eleştirisi

Liberal hukuk anlayışını benimseyen bir görüş, kumar suçunun paternalist bir müdahale olduğunu ve bireysel özgürlükleri kısıtladığını savunmaktadır. Bu görüşe göre, yetişkin bireylerin kendi rızalarıyla kumar oynaması cezalandırılmamalıdır.

Karşılaştırmalı Hukuk

Farklı ülkelerde kumar farklı şekillerde düzenlenmektedir:

• ABD: Kumar, eyaletlere göre farklı düzenlenmiştir. Las Vegas ve Atlantic City gibi şehirlerde kumar yasal ve düzenlenmiştir.
• İngiltere: 2005 Kumar Yasası ile kumar liberalleştirilmiş, lisanslı kumarhaneler ve online kumar platformları yasal hale getirilmiştir.
• Fransa: Kumar, devlet tekelinde düzenlenmekte ve sıkı denetim altında tutulmaktadır.
• İskandinav Ülkeleri: Kumar, devlet tekelindedir ve gelirler kamu yararına kullanılmaktadır.

KUMAR SUÇUNUN SİSTEMATİK YERİ VE UNSURLARI

TCK'daki Düzenleme

Suçun Maddi Unsurları

1. Kumar Oynanması İçin Yer ve İmkan Sağlamak

Suçun birinci fıkrasında düzenlenen temel fiil, kumar oynanması için yer ve imkan sağlamaktır. Bu fiil, çeşitli şekillerde gerçekleştirilebilir:

• Yer sağlamak: Kumarhane, ev, kafe, internet sitesi gibi fiziksel veya sanal mekanlar tahsis etmek
• İmkan sağlamak: Kumar araç ve gereçlerini (iskambil, zar, masa, jetonlar vb.) temin etmek
• Organizasyon: Kumar oynanmasını organize etmek ve kolaylaştırmak

Yargıtay'a göre, suçun oluşması için fiilen kumar oynanmasına gerek yoktur. Yer ve imkan sağlamanın kendisi suçu oluşturmaktadır.

2. Kumar Oynamak

Suçun ikinci fıkrasında kumar oynamak fiili düzenlenmiştir. Kumar oynayan kişi de cezalandırılmaktadır. Bu düzenleme, doktrinde tartışmalıdır çünkü kumar oynayan kişi aynı zamanda mağdur konumundadır.

Suçun Manevi Unsuru

Kumar suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Failin, kumar oynanması için yer ve imkan sağladığını veya kumar oynadığını bilerek ve isteyerek yapması gerekmektedir. Taksirle işlenmesi mümkün değildir.

Olası Kast

Bir işletme sahibinin, işletmesinde kumar oynanabileceğini öngörmesine rağmen önlem almaması halinde olası kast söz konusu olabilir. Ancak Yargıtay, genellikle doğrudan kastın varlığını aramaktadır.

TARTIŞMALI KONULAR

1. İnternet Üzerinden Oynanan Kumar

İnternet üzerinden oynanan kumar, önemli uygulama sorunları yaratmaktadır:

Yurt Dışı Merkezli Siteler

Türkiye'den erişilen ancak sunucuları yurt dışında bulunan kumar sitelerinin sorumlusu kim olacaktır? Bu durumda, sitenin Türkiye'deki temsilcileri veya reklam ve tanıtım yapan kişiler sorumlu tutulabilmektedir.

Erişim Engeli Kararları

5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun kapsamında, yasadışı bahis sitelerine erişim engeli getirilmektedir. Ancak bu sitelerin sayısının çokluğu ve sürekli yeni domain'ler açılması nedeniyle etkin bir mücadele sağlanamamaktadır.

Kumar Oynayan Kişinin Sorumluluğu

İnternet üzerinden kumar oynayan kişilerin cezalandırılması pratikte mümkün olmamaktadır. Milyonlarca kişinin takibi ve cezalandırılması hem teknik hem de hukuki açıdan sorunludur.

2. Yasal Bahis Şirketleri ile Yasadışı Bahis Ayrımı

Türkiye'de İddaa, Misli gibi yasal bahis şirketleri bulunmaktadır. Bu şirketler, lisans alarak faaliyette bulunmaktadır. Ancak yurt dışı merkezli yasadışı bahis siteleri de faaliyet göstermektedir.

Yasal Bahis

Yasal bahis şirketleri, Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından verilen lisansla faaliyette bulunmaktadır. Bu şirketlerin faaliyetleri TCK m. 228/3 gereği suç oluşturmamaktadır.

Yasadışı Bahis

Lisans almadan faaliyet gösteren bahis siteleri yasadışıdır ve TCK m. 228 kapsamında cezalandırılmaktadır. Bu sitelerin Türkiye'deki aracıları, reklam yapanlar ve para transferini sağlayanlar da suça iştirak etmiş sayılmaktadır.

3. Sportoto ve Milli Piyango

Sportoto, Milli Piyango ve benzeri şans oyunları, devlet tarafından düzenlenmekte ve gelirleri kamu yararına kullanılmaktadır. TCK m. 228/3 gereği, bu oyunlar kumar suçu kapsamında değildir.

Eleştiriler

Doktrinde bazı yazarlar, devletin şans oyunları düzenlemesinin çelişkili olduğunu, bir yandan kumarı yasaklarken diğer yandan devlet olarak kumar oynattığını eleştirmektedir.

4. Poker Turnuvaları

Poker turnuvaları, uygulamada tartışmalı bir alandır. Poker, hem şans hem de beceri unsuru içeren bir oyundur. Uluslararası poker turnuvaları, spor müsabakası olarak kabul edilmektedir.

Türkiye'de düzenlenen poker turnuvaları, lisanslı ve denetimli olması halinde suç oluşturmayabilir. Ancak Yargıtay, para karşılığı oynanan pokerin kumar olduğuna karar vermektedir.

5. Sanal Para ile Oynanan Oyunlar

Mobil oyunlarda sanal para karşılığında oynanan oyunların kumar sayılıp sayılmayacağı tartışmalıdır. Eğer sanal para gerçek paraya çevrilebiliyorsa, bu oyunlar kumar kapsamında değerlendirilebilir.

SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ VE İŞTİRAK

Örgütlü Suç

Kumar oynatmak amacıyla örgüt kurulması veya örgüte üye olunması halinde, TCK m. 220'de düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu da oluşabilir. Bu durumda failin her iki suçtan da cezalandırılması gerekir.

Tefecilik İlişkisi

Kumar oynatanların, kumar oynayanları borçlandırıp sonra yüksek faizle borç vermeleri durumunda, tefecilik suçu da oluşabilir (TCK m. 241).

Kara Para Aklama

Kumar oynatmaktan elde edilen gelirlerin aklanması durumunda, suç işlemek suretiyle elde edilen malvarlığı değerlerinin aklanması suçu (TCK m. 282) oluşabilir.

CEZAİ YAPTIRIM VE MUHAKEME

Cezalar

• Kumar oynatma: 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezası
• Kumar oynama: 500 güne kadar adli para cezası

Müsadere

Kumar oynanması için kullanılan araç ve gereçler ile kumar oynanmasından elde edilen kazançlar müsadere edilir (TCK m. 54-55).

İdari Yaptırımlar

Cezai yaptırımların yanı sıra, işyerinin kapatılması, ruhsatın iptal edilmesi gibi idari yaptırımlar da uygulanabilir.

SONUÇ

Kumar suçu, Türk hukuk sisteminde toplumun ekonomik ve ahlaki değerlerini korumak amacıyla düzenlenmiştir. Ancak teknolojik gelişmeler ve özellikle internet üzerinden kumar oynanması, suçla mücadelede yeni zorluklar ortaya çıkarmıştır.

Kumar suçunun unsurlarının net bir şekilde belirlenmesi, beceri oyunları ile kumar arasındaki ayrımın yapılması ve uygulama birliğinin sağlanması önem arz etmektedir. Özellikle internet kumarı konusunda etkin bir mücadele stratejisinin geliştirilmesi gerekmektedir.

Kumar suçunun sadece cezai yaptırımlarla çözülemeyeceği, toplumsal bilinçlendirme, eğitim ve sosyal politikalarla desteklenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Ayrıca, kumar bağımlılığının bir sağlık sorunu olarak ele alınması ve tedavi imkanlarının geliştirilmesi de önem taşımaktadır.

KAYNAKÇA

Artuk, M. E., Gökcen, A., & Yenidünya, A. C. (2018). Ceza Hukuku Özel Hükümler (17. Bası). Ankara: Adalet Yayınevi.

Centel, N., & Zafer, H. (2017). Ceza Muhakemesi Hukuku (14. Bası). İstanbul: Beta Yayınları.

Dönmezer, S., & Erman, S. (1997). Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku (Genel Kısım), Cilt II (12. Bası). İstanbul: Beta Yayınları.

Hafızoğulları, Z., & Özen, M. (2015). Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Topluma Karşı Suçlar (4. Bası). Ankara: US-A Yayıncılık.

Koca, M., & Üzülmez, İ. (2017). Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler (5. Bası). Ankara: Adalet Yayınevi.

Özgenç, İ. (2018). Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (14. Bası). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Soyaslan, D. (2016). Ceza Hukuku Özel Hükümler (11. Bası). Ankara: Yetkin Yayınları.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2015/368, K. 2016/142, T. 22.03.2016

Yargıtay 14. Ceza Dairesi, E. 2017/3421, K. 2018/1256, T. 15.02.2018